สารถีฝึกบุรุษ ไม่มีผู้อื่นยิ่งกว่า

Photo Credit : nationalgeographic

ตถาคตนั้นเป็นผู้อันบุคคลกล่าวว่าเป็น สารถีฝึกบุรุษ ไม่มีผู้อื่นยิ่งกว่า ในบรรดาอาจารย์ผู้ฝึกทั้งหลาย

เหตุที่ทำให้ได้พระนามว่า “อนุตตรปุริสทัมมสารถิ” ๑ 

ภิกษุทั้งหลาย ! คำที่เรากล่าวแล้วว่า “ตถาคตนั้นเป็นผู้อันบุคคลกล่าวว่าเป็น สารถีฝึกบุรุษ ไม่มีผู้อื่นยิ่งกว่า ในบรรดาอาจารย์ผู้ฝึกทั้งหลาย” ดังนี้นั้น คำนั้น เรากล่าวแล้วเพราะอาศัยอะไรเล่า ? 

ภิกษุทั้งหลาย ! ช้างที่ควรฝึก อันควาญช้างฝึกจนรู้บทแห่งการฝึกแล้ว ก็แล่นไปได้สู่ทิศทางเดียวเท่านั้น คือทิศตะวันออก ทิศตะวันตก ทิศเหนือ หรือทิศใต้

ภิกษุทั้งหลาย ! ม้าที่ควรฝึก อันควาญม้าฝึกจนรู้บทแห่งการฝึกแล้ว ก็แล่นไปได้สู่ทิศทางเดียวเท่านั้น คือทิศตะวันออก ทิศตะวันตก ทิศเหนือ หรือทิศใต้

ภิกษุทั้งหลาย ! โคที่ควรฝึก อันผู้ฝึกโคจนรู้บทแห่งการฝึกแล้ว ก็แล่นไปได้สู่ทิศทางเดียวเท่านั้น คือทิศตะวันออก ทิศตะวันตก ทิศเหนือ หรือทิศใต้

ภิกษุทั้งหลาย ! ส่วนบุรุษที่ควรฝึก อันตถาคตผู้อรหันตสัมมาสัมพุทธะฝึกจนรู้บทแห่งการฝึกแล้ว ก็แล่นไปได้สู่ทิศทั้งแปด

• เป็นผู้มีรูป ย่อมเห็นรูปทั้งหลาย นี้คือทิศที่ ๑
• เป็นผู้ไม่มีสัญญาในรูปอันเป็นภายใน ย่อมเห็นซึ่งรูปทั้งหลายอันเป็นภายนอก นี้เป็นทิศที่ ๒
• เป็นผู้น้อมใจด้วยความรู้สึกว่า “งาม” เท่านั้น นี้เป็นทิศที่ ๓;
• เพราะก้าวล่วงเสียได้ซึ่งรูปสัญญา เพราะความดับไปแห่งปฏิฆสัญญา เพราะไม่ใส่ใจนานัตตสัญญา โดยประการทั้งปวง เป็นผู้เข้าถึงซึ่ง อากาสานัญจายตนะ อันมีการทำในใจว่า “อนันโต อากาโส” ดังนี้ แล้วแลอยู่ นี้เป็นทิศที่ ๔ 
• เพราะก้าวล่วงเสียได้ซึ่งอากาสานัญจายตนะโดยประการทั้งปวง เป็นผู้เข้าถึงซึ่ง วิญญาณัญจายตนะ อันมีการทำในใจว่า “อนันตัง วิญญาณัง” ดังนี้ แล้วแลอยู่ นี้เป็นทิศที่ ๕
• เพราะก้าวล่วงเสียได้ซึ่งวิญญาณัญจายตนะโดยประการทั้งปวง เป็นผู้เข้าถึงซึ่ง อากิญจัญญายตนะ อันมีการทำในใจว่า “นัตถิ กิญจิ” ดังนี้ แล้วแลอยู่ นี้เป็นทิศที่ ๖
• เพราะก้าวล่วงเสียได้ซึ่งอากิญจัญญายตนะโดยประการทั้งปวง เป็นผู้เข้าถึงซึ่ง เนวสัญญานาสัญญายตนะ แล้วแลอยู่ นี้เป็นทิศที่ ๗
• เพราะก้าวล่วงเสียได้ซึ่งเนวสัญญานาสัญญายตนะโดยประการทั้งปวง เป็นผู้เข้าถึงซึ่ง สัญญาเวทยิตนิโรธ แล้วแลอยู่ นี้เป็นทิศที่ ๘

ภิกษุทั้งหลาย ! บุรุษที่ควรฝึก อันตถาคตผู้อรหันตสัมมาสัมพุทธะ ฝึกจนรู้บทแห่งการฝึกแล้ว ก็แล่นไปได้สู่ทิศทั้ง ๘ เหล่านี้. 

ภิกษุทั้งหลาย ! คำที่เรากล่าวแล้วว่า “ตถาคตนั้นเป็นผู้อันบุคคลกล่าวว่าเป็น สารถีฝึกบุรุษ ไม่มีผู้อื่นยิ่งกว่า ในบรรดาอาจารย์ผู้ฝึกทั้งหลาย” ดังนี้นั้น; คำนั้น เรากล่าวแล้วเพราะอาศัยความข้อนี้, ดังนี้แล.

ชุดจากพระโอษฐ์ ๕ เล่ม เล่มที่ ๕
พุทธประวัติจากพระโอษฐ์

หน้าที่ ๒๐๘ - ๒๐๙

Booking.com